روز جهانی اهدای خون (24 خرداد 1402)

 

فرایند اهدای خون زمانی رخ می‌دهد که یک فرد سالم به‌طور آگاهانه و داوطلبانه مقدار مشخصی از خون خود را در یک مرکز انتقال خون اهدا می‌کند. خون اهدا شده پس از انجام آزمایش‌های غربالگری و تأیید سلامتی به ‌منظور تهیه فراورده‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد یا از طریق بانک خون مراکز درمانی به افراد دیگر تزریق می‌شود. به فرایند اهدا و تزریق به دریافت‌کنندگان، انتقال خون می گویند.

 

در کشورهای توسعه یافته و اکثر کشورهای در حال توسعه، بیشترین اهدا کنندگان خون را افراد داوطلبی تشکیل می‌دهند که در قبال آن هزینه ای دریافت نمی‌کنند. در کشورهای فقیرتر، افراد معمولاً خون خود را برای انتقال به اعضای خانواده یا دوستان‌شان اهدا می‌کنند؛ بنابراین انگیزه‌های مختلفی برای اهدا، شامل انجام عمل خیر، کمک به بهبود خویشاوندان، نیاز مالی و برای استفاده خودِ فرد در آینده (اهدای اتولوگ) وجود دارد. اهدای خون معمولاً بی‌خطر است، اما در برخی از اهداکنندگان ممکن است کبودی زیر جلدی یا احساس ضعف و بی‌حالی دست بدهد.

 

اهدا کنندگان برای مواردی که ممکن است باعث به خطرانداختن ایمنی خون شوند مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این ارزیابی شامل آزمایش برای آلودگی‌هایی مانند HIV و هپاتیت است که می‌توانند از طریق خون، منتقل شوند. همچنین انجام پرسش‌هایی در مورد پیشینه پزشکی و معاینه فیزیکی دهندهٔ خون می‌تواند از به‌خطر افتادن سلامتی او جلوگیری کند. فاصله بین دو اهدای خون در کشورهای مختلف متفاوت است، به‌عنوان مثال در ایران این زمان ۸ هفته (۵۶ روز) برای اهدای خون کامل است.

 

سازمان جهانی بهداشت (WHO) روز 14 ژوئن را به عنوان روز جهانی اهدای خون اعلام کرد. این تاریخ به یاد تولد زیست شناس و آسیب شناس اتریشی کارل لندشتاینر (1868-1943) است که مسئول کشف و تعیین گروه های خونی بود که به معنای پیشرفت بزرگ در زمینه پزشکی بود و به همین دلیل در سال 1930 جایزه نوبل را دریافت کرد. با این حال سابقه اهدای خون به سال‌ها پیش از آن و قرن 17 میلادی می‌رسد.

اولین تزریق خون توسط فردی به نام ریچارد لور (Richard Lower) انجام شد. او در یک آزمایش توانست خون یک سگ را به سگ دیگر انتقال بدهد و هیچ عارضه‌ای متوجه سگ دریافت کننده نباشد. او سعی کرد این آزمایشات به طور گسترده‌تری روی حیوانات انجام دهد، اما روش‌های او توسط مقامات وقت از نظر اخلاقی تایید نشد و این روش غیر قانونی اعلام گردید و برای 150 سال اثری از آن نبود. با این حال در سال 1818 یک متخصص زنان و زایمان فعالیت‌ها در این زمینه را از سر گرفت. با تزریق خون توانست جان زنی را که پس از زایمان دچار خونریزی شدید شده بود را نجات دهد.

 

 

 

سلامت قلب و عروق : تحقیقات نشان داده است که، به طور کل، برخی مردم معمولا بیشتر از میزان مورد نیاز روزانه خود آهن مصرف می کنند. مصرف آهن بیشتر از حد توصیه شده، تولید رادیکال های آزاد در بدن را بیشتر می کند. رادیکال های آزاد موجب ایجاد تغییرات سلولی می شود که عملکرد طبیعی سلولها را مختل کرده و خطر برخی بیماری های مزمن مثل بیماری های قلبی و سرطان را افزایش می دهد. این مشکل در مردها و خانم های یائسه حادتر است. افرادی که بیش از حد از گوشت قرمز استفاده می کنند نیز در خطر افزایش میزان آهن در بدن هستند.

اما اهدای خون مقداری از این آهن اضافه را که می تواند موجب تولید رادیکال آزاد در بدن شود، بیرون می برد. در واقع، تحقیقات نشان داده است که مردهایی که خون اهدا می کنند معمولا کمتر در خطر ابتلا به بیماری های قلبی قرار دارند. از آنجا که بیماری های قلبی متداولترین علت مرگ در مردان است، این می تواند یکی از بهترین فواید اهدای خون بر سلامتی آنها باشد.

 

کاهش ذخیره آهن اضافه در بدن می تواند خطر ابتلا به سرطان را نیز کم کند. آهن اضافه همانطور که گفته شد با خطر آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد و افزایش خطر ابتلا به سرطان و پیری در ارتباط است. اهدای خون طبق تحقیقات انجام شده، از سرطان های کبد، ریه، روده بزرگ و سرطان گلو پیشگیری می کند.

 

به طور کلی در هر بار اهدای خون 650 کالری از دست می رود و این یعنی اهدای خون منظم می تواند منجر به از دست دادن مقادیر قابل توجه وزن شود. البته حفظ سطح آهن مناسب در بدن و توجه به شرایط وزنی اهدا کنندگان ضروری است.

 

به گفته محققان، اهدای خون مکرر، جریان خون را بهتر کرده و کمتر سبب تخریب دیواره رگ های خونی و انسداد شریانی می شود.

 

یکی از دلایل تاثیر اهدای خون بر سلامتی فرد اهداکننده آن است که پیش از هر بار اهدای خون سلامت فرد اهدا کننده با سنجش میزان فشار خون، ضربان قلب، میزان هماتوکریت های خون (گلبول های قرمز خون) بررسی شده و سپس اجازه اهدا به فرد داده می شود. به این ترتیب بسیاری از بیماری های فرد مانند فشار خون بالا، مشکلات خونی، ناراحتی های قلبی و... با همین آزمایش های به ظاهر ساده اما مهم شناسایی می شود.

توصیه می شود پس از اهدای خون، به مدت 15 دقیقه در محل خون گیری استراحت کنید و نوشیدنی و خوراکی که در اختیار شما قرار می گیرد، میل کنید. به دستی که از آن خون گرفته شده فشار وارد نکنید و حداقل تا 4 ساعت پس از آن با آن دست بار سنگین بلند نکنید.

 

 

 

 

اهدای خون یک کار ساده است اما می تواند تاثیر زیادی در زندگی دیگران داشته باشد. روند اهدای خون از لحظه ورود تا زمان خروج شما حدودا یک ساعت به طول می انجامد. فرآیند اهدا به طور میانگین تنها 8 تا 10 دقیقه طول می کشد. مراحل اهدای خون عبارت اند از:

 ابتدا فرم ثبت نام اهداکننده را تکمیل خواهید کرد که شامل اطلاعاتی مانند نام، آدرس، شماره تماس و شماره شناسایی اهداکننده (در صورت وجود) می باشد.

 از شما خواسته می شود که کارت اهدا، گواهینامه رانندگی یا مدارک شناسایی دیگر(شناسنامه و کارت ملی) را ارائه دهید.

 

 

• در طی یک مصاحبه خصوصی و محرمانه به سوالاتی در مورد سابقه پزشکی و مکان هایی که سفر کرده اید پاسخ خواهید داد.

• دمای بدن، هموگلوبین، و فشار خون شما مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

 

 

1. ما ناحیه خونگیری در جلوی بازوی شما را تمیز کرده و یک سوزن استریل کاملا جدید برای گرفتن خون وارد می کنیم. شما سوزش خفیفی در بازوی خود احساس می کنید که طی چند ثانیه برطرف می شود.

2. در هنگام پر شدن کیسه خون، شما در وضعیت راحتی قرار خواهید داشت (اهدای خون کامل حدود 8 الی 10 دقیقه زمان نیاز دارد. اهدای پلاکت، گلبول قرمز یا پلاسما از طریق آفرزیس می تواند تا 2 ساعت طول بکشد).

3. پس از جمع آوری حجم مشخصی از خون (حدود یک پینت)، فرآیند اهدا تکمیل شده و یکی از پرسنل بانداژی را روی بازوی شما قرار می دهد.

 

 

 پس از تکمیل اهدای خون، چند دقیقه از وقت خود را برای نوشیدن مایعات اختصاص دهید تا بدن شما با کاهش جزئی حجم مایعات سازگار گردد.

 پس از 10 الی 15 دقیقه می توانید محل اهدای خون را ترک نموده و به فعالیت های روزمره خود بپردازید.

 از این احساس خوب که می دانید به زندگی دیگران کمک کرده اید، لذت ببرید. خون اهدایی شما می تواند جان سه نفر را نجات دهد. گلبول های قرمز اهداشده برای همیشه دوام ندارند و ماندگاری آنها تا 42 روز است. یک اهداکننده سالم می تواند هر 56 روز یکبار برای اهدای خون اقدام کند.

 

 

• چهار لیوان اضافی (هر کدام 8 اونس) مایعات غیر الکلی بنوشید.

• بانداژ روی بازوی خود را حداقل تا پنج ساعت خشک نگه دارید و از ورزش سنگین یا بلند کردن اجسام سنگین پرهیز کنید.

• اگر محل سوزن خونریزی کرد، بازوی خود را بالا برده و روی محل خونگیری را فشار دهید تا خونریزی متوقف شود.

ممکن است احساس سرگیجه یا از دست دادن نیرو را تجربه کنید، بنابراین اگر قصد انجام کاری را دارید که احتمال آسیب دیدن شما یا دیگران در آن وجود دارد، احتیاط کنید. در مورد شغل ها یا فعالیت های پرخطر، توصیه های ایمنی مربوط به بازگشت شما به این فعالیت ها پس از اهدای خون را دنبال نمایید.

وعده های غذایی سالم بخورید و از افزودنی های غذایی غنی از آهن در رژیم غذایی خود استفاده نمایید، یا در مورد مصرف مکمل آهن با بهترین فوق متخصص داخلی خود مشورت کنید تا کاهش آهن ناشی از اهدای خون جبران شود.

 

 

طی 24 ساعت اول به مدت 10 الی 15 دقیقه به طور متناوب بر روی محل خونگیری یخ قرار دهید. پس از آن، از حرارت مرطوب به مدت 10 الی 15 دقیقه به طور متناوب استفاده کنید. تقریبا تا 10 روز ممکن است رنگ های متفاوتی در محل خونگیری ظاهر گردد.

 

کار خود را متوقف نموده، دراز بکشید و پاهای خود را بالا ببرید تا زمانی که این احساس از بین برود و بتوانید فعالیت های خود را با خیال راحت از سر بگیرید. و به یاد داشته باشید که از اینکه جان دیگران را نجات داده اید، لذت ببرید! اگر سرگیجه تان ادامه دار بود حتما با پزشک متخصص داخلی مشورت کنید.

 

 

​

 

 

فقط برای یک لحظه کوتاه. بافت نرم و گوشتی جلوی بازوی خود را نیشگون بگیرید. این احساس شبیه چیزی است که هنگام ورود سوزن به بازوی خود حس می کنید.

 

کل مراحل اهدای خون حدود یک ساعت و 15 دقیقه طول می کشد؛ گرفتن خون (به اندازه یک پینت از کل واحد خون) 8 تا 10 دقیقه به طول می انجامد. با این حال، این زمان در مورد هر فرد کمی متفاوت است که به چندین عامل از جمله سابقه پزشکی اهداکننده و زمان حضور در مرکز اهدا بستگی دارد.

 

پلاسمای خون اهدایی شما طی 24 ساعت جایگزین می شود. جایگزینی کامل گلبول های قرمز به 4 تا 6 هفته نیاز دارد. به همین علت است که بین هر اهدای خون کامل حداقل به هشت هفته زمان نیاز است.

 

شما باید بین هر اهدای خون کامل حداقل 8 هفته (56 روز)، و بین هر اهدای خون Power Red (اهدای گلبول های قرمز به میزان دو برابر) حداقل 16 هفته صبر کنید. اهداکنندگان پلاکت آفرزیس می توانند هر 7 روز یکبار و تا حداکثر 24 بار در سال برای اهدا اقدام نمایند. مقررات مربوط به کسانی که برای خود خون می دهند (اهدای خون اتولوگ) متفاوت است.

 

اهداکنندگان باید 17 سال یا بیشتر داشته باشند. وزن فرد اهداکننده باید حداقل 110 پوند بوده و از سلامت خوبی برخوردار باشد. معیارهای اضافی دیگر برای واجد شرایط بودن افراد جهت اهدای خون اعمال می گردد.