پزشکان و سایر متخصصان مراکز سلامت سال‌ها تجربه دارند، اما گاهی مواقع فقط شنیدن حرف‌های بیمار و توجه به علائم او برای تشخیص بیماری کافی نیست. در چنین مواقعی تست‌هایی مانند سی تی اسکن (CT Scan) مفیدند. در این مقاله از گروه تشخیصی درمانی فرجاد، این تست، علت استفاده از آن و نحوه انجامش را توضیح می‌دهیم. پس تا انتهای مقاله همراهمان بمانید.
سی تی اسکن چیست؟
در تست سی تی اسکن از دستگاه‌های گردان تابش اشعه ایکس و کامپیوترها برای ایجاد تصاویر از زوایای مختلف بدن استفاده می‌کنند. جزئیات این تصاویر در مقایسه با تصاویر معمولی اشعه ایکس بیشتر است و بافت‌های نرم، رگ‌های خونی و استخوان‌ها را در قسمت‌های مختلف بدن نشان میدهند.
این تست خیلی‌خیلی کم تهاجمی است و از آن برای تصویربرداری از این قسمت‌های بدن استفاده می‌کنند:
• سر
• شانه‌ها
• ستون فقرات
• قلب
• شکم
• زانو
• قفسه سینه
بیمار موقع انجام سی تی اسکن مغز یا هر جای دیگر بدن داخل دستگاهی شبیه به تونل دراز میکشد و در حالی که دستگاه می‌چرخد، با تابش اشعه ایکس تصاویری از زوایای گوناگون بدن او می‌گیرد. این تصاویر سپس به کامپیوتر فرستاده و در آنجا برای ایجاد تصاویری از برش‌ها مختلف بدن ترکیب می‌شوند.
تفاوت سی تی اسکن و ام آر آی
ام آر آی و سی تی اسکن از فناوری متفاوتی برای ایجاد تصاویر استفاده می‌کنند. امآرآی از امواج رادیویی استفاده می‌کند و CT Scan از اشعه ایکس. همچنین سی تی اسکن برای مواقع اضطراری مناسب‌تر است، چون نتیجه آن سریع‌تر آماده می‌شود.
سی تی اسکن با کنتراست چیست؟
پزشک به کمک سی تی اسکن می‌تواند تصاویر باجزئیاتی از استخوان‌ها، بافت‌ها و حتی رگ‌های خونی داخل بدن بگیرد. اما این تصاویر به رنگ مشکی و خاکستری هستند. بنابراین حتی متخصص هم در بعضی شرایط ممکن است نتواند یک بافت را از سایر بافت‌ها تشخیص دهد.
رنگ‌های ایجادکننده کنتراست (ماده حاجب) در ترکیب خود ید و باریم دارند که خوراکی یا با تزریقی وارد بدن می‌شوند. این رنگ‌ها کنتراست و وضوح تصاویر نهایی و درنتیجه دقت تشخیص را افزایش میدهند. البته استفاده از این رنگ‌ها با خطراتی همراه است. مثلا بیشتر احتمال دارد که فرد به این رنگ‌ها حساسیت داشته باشد و همچنین برای کلیه‌ها هم خوب نیستند.
بااینحال سی تی اسکن با کنتراست تصاویر بهتری از انواع معمولی آن تولید می‌کند. چند نمونه از بیماری‌هایی که برای تشخیص آنها از سی تی اسکن با کنتراست استفاده می‌کنند، عبارت‌اند از:
• التهاب حاد آپاندیس
• تشخیص مرحله سرطان
• دیورتیکولیت
• بیماری التهاب روده
• التهاب پانکراس
• آمبولی ریه
بیماری‌هایی که برای تشخیص آنها از سی تی اسکن معمولی استفاده می‌کنند هم عبارت‌اند از:
• سکته حاد
• بیماری ریه
• تورم بافتی یا آسیب دست و پا
• سنگ کلیه
• آسیب به ستون فقرات
کاربردهای سی تی اسکن
سی تی اسکن کاربردهای متعددی دارد، به ویژه برای تشخیص بیماری‌ها و بررسی آسیب‌ها بسیار مناسب است. پزشک به کمک این تکنیک عکسبرداری می‌تواند برخی کارها را راحت‌تر انجام دهد، از جمله:
• تشخیص عفوت‌ها، ناهنجاری‌های عضلانی و شکستگی‌های استخوان
• شناسایی محل توده‌ها و تومورها از جمله سرطان
• بررسی رگ‌های خونی و سایر ساختارهای داخلی
• ارزیابی وسعت آسیب‌های داخلی و خون‌ریزی داخلی
• بررسی تأثیرگذاری درمان‌ها بر عارضه‌های خاصی از جمله سرطان و بیماری قلب
مراحل انجام سی تی اسکن
سی تی اسکن ریه یا جاهای دیگر بدن درد ندارد، اما برای ثبت تصاویر مناسب باید مراحلی را طی کرد.
۱. آماده‌شدن برای تصویربرداری
نیاز به آمادگی خاصی نیست و اگر لازم باشد، می‌توانید این تست را بدون کنتراست یا با آن خیلی سریع انجام دهید. در حقیقت اکثر مواقع برای تشخیص آسیب‌ها یا سکته نیازی به آماده شدن نیست، اما اگر پزشک برای انجام سی تی اسکن با رنگ کنتراست به شما وقت داده باشد، شاید بهتر باشد تا ۴ ساعت پیش از تست از خوردن غذاهای جامد پرهیز کنید، به‌ویژه اگر قرار است از شکم شما عکس بگیرند.
اگر برای تست مجبور به استفاده از رنگ کنتراست خوراکی باشید، این رنگ قبل از روز تست به شما داده می‌شود و یاد می‌گیرید چطور آماده شوید و آن را بنوشید. در کل ۱ یا ۲ ساعت قبل از اسکن باید قسمتی از این محلول را هر ۱۵ دقیقه یک بار بنوشید. در این خصوص پزشک شما یا رادیولوژیست توصیه‌های لازم را خواهد کرد.
اگر نیاز است که رنگ به داخل رگتان تزریق شود، زمانی که به مرکز تصویربرداری برسید، یک کاتتر داخل رگتان قرار میدهند. در غیر این صورت، تنها چیزی که باید قبل از تست رعایت کنید، همراه‌نداشتن اشیای فلزی و دستگاه‌های پزشکی است. از جمله:
• جواهرات و پیرسینگ
• ساعت
• عینک
• سمعک
• گل‌سر
• دندان‌مصنوعی
• سوتین سیم‌دار
• چسب نیکوتین
زمانی که به مرکز تصویربرداری می‌رسید، از شما خواسته می‌شود لباس بیمارستان بپوشید. تکنسین سی تی اسکن ممکن است یک کاتتر درون بازو یا پای شما قرار دهد و بخواهد هر نوع فلزات و چسب پزشکی را کنار بگذارید. او همچنین ممکن است علت مراجعه شما و هر نوع حساسیتی را که دارید، بررسی کند.
۲. انجام تصویربرداری
زمان شروع تصویربرداری، شما روی میزی باریک و بلند دراز می‌کشید و با بندهای مخصوص یا سایر دستگاه‌های ایمنی در جای خود محکم می‌شوید. این میز بسته به اینکه نیاز به عکسبرداری از کدام قسمت بدن شماست، به داخل اسکنر می‌رود و بیرون می‌آید. تکنسین پیش از شروع تست اتاق را ترک خواهد کرد و از طریق یک سیستم ارتباط داخلی شما را راهنمایی خواهد کرد.
همان طور که میز به داخل دستگاه سی تی اسکن مغز می‌رود و بیرون می‌آید، اسکنر اطرافتان می‌چرخد و صدای بلندی تولید می‌کند. تکنسین ممکن است بخواهد نفس خود را نگه دارید یا وضعیت بدنتان را در حالت خاصی حفظ کنید. در غیر این صورت باید تا می‌شود بی‌حرکت بمانید تا تصاویر نهایی محو نباشند. این تست ۲۰ دقیقه تا ۱ ساعت زمان می‌برد.
۳. پس از تصویربرداری
بعد از انجام تست، تصاویر برای رادیولوژیستی فرستاده می‌شوند که مسئول ثبت و خواندن جواب سی تی اسکن است. او نتیجه را بررسی می‌کند و توضیحات خود را برای پزشک شما می‌نویسد. پزشک بر اساس این گزارش شما را راهنمایی خواهد کرد.
خطرات مرتبط با سی تی اسکن
• قرارگرفتن در معرض اشعه
• واکنش‌های آلرژیک به رنگ‌های کنتراست
• افزایش احتمال ابتلا به سرطان با چندین بار تکرار اسکن
اگر به رنگ کنتراست حساسیت دارید، پزشک ممکن است سی تی اسکن بدون کنتراست را پیشنهاد دهد. اگر استفاده از کنتراست کاملا ضروری باشد، پزشک ممکن است برای جلوگیری از واکنش حساسیتی مصرف استروئید یا داروهای دیگر را تجویز کند. پس از اسکن، رنگ کنتراست از طریق ادرار و مدفوع از بدنتان دفع خواهد شد. این رنگ ممکن است به کلیه‌ها فشار وارد کند، بنابراین ممکن است از شما خواسته شود پس از تست زیاد آب بنوشید.
آیا امکان انجام سی تی اسکن در زمان بارداری وجود دارد؟
برخی مادران باردار ممکن است نگران خطرات تست‌های تصویربرداری در دوران حاملگی باشند. بااینحال به‌گفته کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG)، دوز اشعه در سی‌تی‌اسکن به‌مراتب کمتر از حدی است که به جنین آسیب وارد کند.
اسکن‌های امآرآی و
سونوگرافی معمولا اولین گزینه برای افراد باردارند، اما سی تی اسکن نیز خطری ندارد و اگر از نظر پزشکی الزامی به آن است، باید انجام شود. امکان استفاده از رنگ کنتراست نیز وجود دارد اما مقدار آن باید محدود باشد، مگر اینکه بتواند دقت تشخیص را افزایش چشمگیری دهد.
چه زمانی نتیجه سی تی اسکن نشانگر مشکل نیست؟
اگر رادیولوژیست موارد زیر را در تصاویر این تست نبیند، نتیجه آن مشکلی را نشان نمی‌دهد:
• تومورها
• لخته‌های خون
• شکستگی‌ها
• مشخصات غیرعادی
سؤالات رایج در مورد سی تی اسکن
ـ بعد از سی تی اسکن چه نکاتی را باید رعایت کنیم؟
اگر رنگ کنتراست را خوراکی مصرف کرده‌اید، پس از اسکن ممکن است دچار اسهال شوید. به‌جز این، می‌توانید به زندگی عادی خود ادامه دهید، مگر اینکه پزشکتان نظر متفاوتی داشته باشد.
ـ آماده‌شدن جواب سی تی اسکن چقدر طول میکشد؟
معمولا ۲۴ تا ۴۸ ساعت طول میکشد تا جواب این تست آماده شود. رادیولوژیست اسکن بیمار را بررسی و گزارشی را آماده می‌کند که نتایج آن را توضیح می‌دهد.
ـ عوارض سی تی اسکن چیست؟
این تست هیچ عارضه شناخته‌شده‌ای ندارد، اما احتمال ابتلای فرد به سرطان را اندکی افزایش می‌دهد.
ـ محدودیت سن برای سی تی اسکن چقدر است؟
فرد باید ۱۷ سال تمام باشد و برای انجام این تست حداکثر سن مشخص نشده است.
ـ آیا سی تی اسکن برای کودکان خطری ندارد؟
هرچه بیمار جوان‌تر باشد، دوز اشعه برای هر اسکن بیشتر است. بنابراین احتمال ابتلا به سرطان زیادتر می‌شود.
منابع
"برای دریافت نوبت سی تی اسکن اینجا کلیک کنید"
