پرتوشناسی یا رادیولوژی (Radiology) و گاهی تصویربرداری تشخیصی نام یک رشته از تخصصهای پزشکی است که از پرتو ایکس و دیگر اقسام امواج و پرتوها برای تشخیص و درمان بیماری و حالات غیر طبیعی کمک می گیرد. در تمام اینها، هدف تشخیص بیماری یا حالات غیر طبیعی بدن به کمک روشهای پیشرفته تصویری است.
رادیوگرافی برای نخستین بار در میدان جنگ برای تصویربرداری از بدن سربازان زخمی مورد استفاده قرار گرفت.
در 8 نوامبر 1895، ویلهلم کنراد رونتگن، در حالیکه مشغول تحقیق پیرامون خواص پرتو های کاتدی (همان الکترون ها) بود، به صورت کاملا اتفاقی، متوجه نوعی پرتو در لامپ کاتدی شد که آن را پرتوی مجهول یا پرتو X نامید که بعد ها به یاد رونتگن، به آن پرتو رونتگن نیز گفته شد. رونتگن تا 28 دسامبر 1895 خواص این اشعه را به طور کامل بررسی کرد و در مقاله ای دست نویس نتیجه ی آزمایشات خود را بیان کرد. نظر به برجسته بودن مقاله ی علمی او، اولین جایزه نوبل فیزیک در سال 1901 به ویلهلم کنراد رونتگن اعطا گردید.
در سال ۱۳۰۹ پروفسور حسابی برای اولین بار در ایران دستگاه پرتو ایکس را در آزمایشگاه دانش سرای عالی (دارالمعلمین وقت)، با ابعاد بسیار کوچک راه اندازی کرد تا بتواند دانشجویان خود را با دست یافته‌های نوین جهانی آشنا کند.
اولین استفاده پزشکی از تصویر رادیولوژی توسط دکتر جان هال-ادواردز در سال ۱۸۹۶ انجام شد که ثبت عکس یک سوزن فرورفته در دست یکی از همکارانش بود. به دلیل اینکه مضرات اشعه اکس در ابتدا شناخته‌شده نبود، بسیاری از پزشکانی که با این روش تصویربرداری سر و کار داشتند دچار مشکلاتی مانند ریزش مو، مصمومیت پرتوی و سرطان شدند. برای مثال دکتر هال-ادواردز در سال ۱۹۰۸ به دلیل «سرطان پوست ایجاد شده بر اثر اشعه اکس»، دست چپش را از دست داد. مقالات او باعث شفاف‌سازی و حرکت به سوی ایمنی وسایل عکس‌برداری برای پزشکان و بیماران شد. در یک مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۶، مشخص شد که رادیولوژیست‌ها در مقایسه با روان‌شناسان (که به هیچ وجه با دستگاههای پرتوزا سر و کار ندارند)، شانس برابری برای جان باختن به بیماری‌های ناشی از پرتوهای رادیواکتیو دارند.
سابقا «رادیولوژی» یا "پرتوشناسی" اطلاق بر رشته‌ای می‌شد که در آن از روشهای پرتوی یونیزان استفاده می‌شد. اما امروزه «رادیولوژی» با علوم تصویری غیر پرتوی مثل ام آر آی و سونوگرافی نیز شناخته می‌شود. به عبارت دیگر در پرتوشناسی، برخی روش‌ها (همانند سی تی اسکن، ماموگرافی، و روشهای مرسوم رادیوگرافی) از توزیع پرتوهای تابیده شده اشعه ایکس بر روی صفحات فیلم و یا شمارشگرها و یا گیرنده‌های دیگر دیجیتالی تشکیل تصویر می‌دهند. اما در برخی روشهای دیگر (همانند ام آر آی و سونوگرافی و مقطع‌نگاری همدوسی اپتیکی) از روشهای غیر پرتوی یونیزان استفاده می‌گردد. رادیولوژی امروزه هر دو را در بر می گیرد.
رادیولوژیست (پزشک) کسی است که با انجام تصویربرداری پزشکی، به تشخیص و درمان ناخوشی ها و بیماری‌ها کمک می‌کند. رادیولوژیست شخصی است که پزشک بوده و دارای تخصص پرتوشناسی است و با استفاده از آرایه‌ها یا نقش‌هایی از فناوری‌های تصویربرداری برای تشخیص یا درمان بیماری‌ها بهره می‌برد. این تخصص ها معمولا گرایش بندی های فرعی تری نیز دارند. بطور نمونه نوعی گرایش تخصصی پرکاربرد رادیولوژی مداخله ای نام دارد که عبارت است از انجام جراحی و یا دیگر رویه های درمانی که معمولا با حداقل مزاحمت و کم ترین شیوه تهاجمی صورت می‌گیرد.
شکل کلی دستگاههای رادیولوژی بسته به اینکه به چه منظوری (تشخیصی یا درمانی) ساخته شده باشند، فرق می‌کند. ولی بطور کلی در یک دستگاه رادیولوژی عمومی لامپ تولید کننده اشعه ایکس با بازویی به پایه‌ای که می‌تواند در مسیرهای مختلف حرکت کند وصل شده تا بتوان اشعه ایکس را بطور دلخواه در جهات متفاوت متمرکز نمود. در این دستگاه ها گذشته از امکاناتی که برای پرتو درمانی و یا تابش پرتوها برای عکس برداری ها فراهم شده است، گاهی وسایلی نیز برای رؤیت همزمان تصویر قسمتی از بدن که مورد تابش اشعه قرار گرفته، استفاده می‌شود.
اگر عاشق علم و تکنولوژی بوده و می توانید سریع و درست کار کنید، این رشته می تواند برای شما مناسب باشد. تکنسین رادیولوژی باید مهارت ارتباطی خوبی در برخورد با بیماران داشته و قبل از تصویربرداری اطلاعات و دستورات لازم را به آنها بدهد. او باید با کلیه تجهیزات و دستگاه های رادیوگرافی به خوبی آشنا بوده و در استفاده از آنها تبحر داشته باشد. ساعت کاری تکنسین رادیولوژی معمولا به صورت تمام وقت است. محل کارش نیز در بیمارستان ها، درمانگاه ها و مراکز رادیولوژی و تصویربرداری است.
گاهی در بیمارستان ها شیفت کاری در شب و روز های تعطیل هم دارد. تکنسین رادیولوژی در هنگام کار باید حتما لباس های محافظ در برابر اشعه ها پوشیده و به کمک روش های مختلف ایمنی، بدن بیمار و خود را از تابش اشعه های مضر حفظ کنند.
تفاوت بین رادیولوژی و رادیوگرافی چیزی است که بسیاری از افراد را گیج می‌کند. با این‌حال، اگر به کلمات نگاه کنید، آنها سرنخی به شما می‌دهند. "Ology" به معنی مطالعه است، در حالی که «گرافی» به معنای صرف تصویربرداری است؛ بنابراین، رادیوگرافی، در دنیای پزشکی به عمل گرفتن تصاویر رادیویی اشاره دارد، در حالی که رادیولوژی به بررسی عمق این تصاویر و تجزیه و تحلیل آنها برای تشخیص بیماری‌ها و انتخاب روشهای درمانی صحیح اشاره دارد.
از طرف دیگر رادیوگرافی یک تخصص در دنیای پزشکی نیست، هرچند که به خودی خود حرفه‌ای تمام‌وقت است که پزشک درگیر جدیدترین وسایل و ماشین هایی است که از بیماران عکس بگیرد. به زبان ساده به اشعه X به عنوان رادیوگرافی گفته می‌شود، بنابراین رادیوگرافی به گرفتن این تصاویر اشاره دارد. رادیوگرافی یک حرفه متحد در دنیای پزشکی است که نیاز به مهارت در کار با این ماشین‌ها و گرفتن تصاویر رادیویی از قسمت‌های مختلف بدن بیماران دارد. این بخش جدایی‌ناپذیر از حرفه پزشکی در دوران مدرن است؛ زیرا بر اساس این تصاویر رادیویی، رادیولوژیست‌ها در مورد وضعیت یک بیمار به نتیجه می‌رسند.
پرتوهای اشعه ایکس می‌توانند به DNA سلول‌های بدن انسان آسیب برسانند به همین علت خطر ابتلاء به سرطان در افرادی که مدام در معرض پرتوهای اشعه ایکس هستند، بیشتر است. استفاده از روشهای مختلف رادیولوژی در سنین کودکی و در زنان باردار باید با ملاحظات خاصی انجام شود. با این حال تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس مزایای زیادی دارد که می‌تواند تا حد زیادی در وقت و زمان صرفه‌جویی کند و به اقدامات درمانی مؤثر منجر شود.
کپی رایت © 1400 - تمام حقوق مادی و معنوی وب سایت متعلق به گروه فرجاد می باشد.
طراحی توسط پیشگامان آویژه پرداز برنا
