نارسایی کلیه از پیشگیری تا تشخیص و درمان

نارسایی کلیه زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌های فرد توانایی تصفیه مواد زائد خون را از دست بدهند. گرچه ممکن است این عارضه در مراحل اولیه علائمی ایجاد نکند، بیشتر اوقات فرد دچار علائمی مانند خستگی، حالت تهوع، استفراغ، تغییر مقدار ادرار و مه مغزی می‌شود. هرآنچه لازم است درباره علائم نارسایی کلیه، علل و روش‌های تشخیص این عارضه بدانید، در این مطلب خواهید خواند. تا انتهای این مقاله از گروه ?????? ????? با ما همراه باشید. لازم به ذکر است در آزمایشگاه خاص آزما کلیه ی تست های مربوط به تشخیص نارسایی کلیه انجام می پذیرد.

 

 

کلیه‌ها اندام‌هایی لوبیایی‌شکل به‌اندازه مشت شما هستند که زیر قفسه سینه و در قسمت پشت شکم قرار دارند. کلیه‌ها وظایف مختلفی دارند که یکی از مهم‌ترین آنها کمک به دفع سموم بدن است. این اندام‌ها خون را تصفیه و مواد زائد را از طریق ادرار از بدن خارج می‌کنند. وقتی کلیه‌های فرد درست کار نکنند، مواد زائد در بدن او جمع می‌شوند. چنین وضعیتی خطرناک است و باید هرچه زودتر درمان شود.
 

فرد زمانی دچار نارسایی کلیه می‌شود که ۱ یا هر ۲ کلیه او دیگر خوب کار نکنند. نارسایی کلیه گاهی عارضه‌ای موقتی و گاهی نوعی بیماری مزمن (طولانی‌مدت) است که به‌تدریج شدیدتر می‌شود. نارسایی کلیه شدیدترین مرحله بیماری کلیوی و درمان به‌موقع آن بسیار ضروری است.

 

 

• نارسایی حاد کلیه ناشی از علل پیش‌کلیوی: گردش خون ضعیف به کلیه‌ها ممکن است باعث این نوع نارسایی حاد کلیه شود. پزشکان معمولا پس از تشخیص علت کاهش جریان خون، این نوع نارسایی را درمان می‌کنند.

• نارسایی ذاتی حاد کلیه: این نوع نارسایی کلیه ممکن است ناشی از آسیب مستقیم به کلیه‌ها باشد مانند ضربه فیزیکی یا تصادف، اضافه‌بار سموم و ایسکمی (نرسیدن اکسیژن به کلیه‌ها).

• نارسایی حاد کلیه ناشی از علل پس‌کلیوی: این نوع نارسایی کلیه ممکن است به‌سبب سنگ کلیه یا انسداد دیگری در دستگاه ادراری رخ دهد.

• نارسایی مزمن کلیه ناشی از علل پیش‌کلیوی: زمانی که به‌مدت طولانی خون به کلیه‌ها نرسد، کلیه‌ها کوچک می‌شوند و عملکرد خود را از دست می‌دهند.

• نارسایی مزمن کلیه: در این نوع نارسایی کلیه معمولا کلیه‌ها به‌تدریج عملکردشان را از دست می‌دهند.

• نارسایی مزمن کلیه ناشی از علل پس‌کلیوی: انسداد طولانی‌مدت مجاری ادراری مانع از ادرارکردن فرد، فشار به مثانه و درنهایت آسیب به کلیه‌ها می‌شود.

 

 

 

 

بیماری کلیوی ۵ مرحله دارد. این مراحل از بسیار خفیف (مرحله ۱) شروع می‌شوند و تا نارسایی کامل کلیه (مرحله ۵) ادامه می‌یابند. با پیشرفت مراحل، علائم و عوارض افزایش می‌یابند.

 

در این مرحله کلیه آسیب دیده است، اما معمولا فرد هیچ علائم و عوارض قابل‌مشاهده‌ای ندارد.

 

این مرحله بیماری کلیوی همچنان مرحله خفیف بیماری در نظر گرفته می‌شود، اما مسائل قابل‌تشخیص مانند پروتئین در ادرار یا آسیب فیزیکی به کلیه‌ها ممکن است واضح‌تر باشند.

 

در این مرحله کلیه‌های فرد آن‌طور که باید کار نمی‌کنند. در مرحله ۳ بیماری کلیه، ممکن است علائم آشکارتر باشند و فرد متوجه علائمی مانند تورم دست‌ها و پاها، کمردرد و تغییر مقدار ادرار شود.

 

• کم‌خونی

• فشار خون بالا

• بیماری‌های استخوان

در این مرحله پزشک احتمالا برنامه‌ای درمانی برای کاهش آسیب کلیه تجویز می‌کند.

 

مرحله ۵ مرحله نزدیک به نارسایی کامل کلیه است. در این مرحله، علائم نارسایی کلیه و اختلال در عملکرد آن مانند استفراغ، حالت تهوع، مشکلات تنفسی و خارش پوست مشهود خواهند بود و فرد به دیالیز منظم یا پیوند کلیه نیاز خواهد داشت.

 

 

• خستگی شدید

• گرفتگی عضلات

• حالت تهوع و استفراغ

• خارش یا خشکی پوست

• تغییر تعداد دفعات ادرارکردن

• گیجی یا اختلال تمرکز

• کاهش اشتها یا احساس طعم فلز در دهان موقع غذاخوردن

• تورم (ادم)، به‌ویژه در دست‌ها، مچ پا یا صورت

 

 

• تنگی نفس

• تورم اندام‌ها

• کاهش خروج ادرار

 

 

دیابت و فشار خون بالا شایع‌ترین علل بیماری مزمن کلیوی و نارسایی کلیه هستند. دیابت مهارنشده ممکن است منجر به افزایش قند خون (هیپرگلیسمی) شود. زیادبودن مداوم قند خون ممکن است باعث آسیب به کلیه‌ها و سایر اندام‌ها شود. فشار خون بالا یعنی اینکه خون به‌شدت درون رگ‌های خونی بدن حرکت می‌کند. با گذشت زمان و درمان‌نکردن این عارضه، این فشار مضاعف ممکن است به بافت کلیه آسیب برساند.

 

• بیماری کلیه پلی‌کیستیک (PKD): در این عارضه که معمولا ارثی است، کیست‌های زیادی داخل کلیه‌های فرد رشد می‌کنند.

• بیماری‌های گلومرولی: این بیماری‌ها بر قدرت تصفیه کلیه‌ها اثر می‌گذارند.

• لوپوس: بیماری خودایمنی لوپوس ممکن است باعث آسیب اندام، درد مفاصل، تب و بثورات پوستی شود.

 

 

• کم‌آبی شدید بدن

• انسداد مجاری ادراری

• مصرف برخی داروهای خاص

• بیماری‌های خودایمنی کلیه

• بیماری‌های درمان‌نشده مانند بیماری قلبی یا بیماری کبد

 

 

 

 

• ابتلا به دیابت

• فشار خون بالا

• ابتلا به بیماری قلبی

• سن بیشتر از ۶۰ سال

• ساختار غیرطبیعی کلیه

• سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری‌های کلیوی

• سابقه طولانی مصرف مسکن‌ها از جمله محصولات بدون نسخه مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)

 

 

• آزمایش خون: آزمایش خون مشخص می‌کند که کلیه‌ها چقدر مواد زائد را از خون دفع می‌کنند.

• آزمایش ادرار: این آزمایش مقدار مواد موجود در ادرار مانند پروتئین یا خون را اندازه‌گیری می‌کند.

• آزمایش‌های تصویربرداری: پزشک با کمک آزمایش‌های تصویربرداری کلیه‌ها و نواحی اطراف آن را بررسی و ناهنجاری‌ها یا انسدادهای موجود در بافت را شناسایی می‌کند. آزمایش‌های تصویربرداری رایج شامل سونوگرافی کلیه، اوروگرام توموگرافی کامپیوتری (CT) و ام‌آرآی است.

 

 

• نگه‌داشتن مقدار فشار خون در محدوده طبیعی

• مراجعه منظم به پزشک و ارزیابی دوره‌ای عملکرد کلیه

• پرهیز از مصرف غذاهای پروتئین‌دار و سرشار از سدیم

• نگه‌داشتن مقدار قند خون در محدوده طبیعی (در صورت ابتلا به دیابت)